تحقیق ۲ اصول استاد اسکندری (۱۴ مهر ۱۳۹۷ ضابطه حکومت از نگاه امام ره)

[محمد اشعری]

مرحوم امام خمینی ره در تعریف حکومت می فرمایند: حکومت تعرض یک دلیل نسبت به حیثیتی از دلیل دیگر است که آن دلیل محکوم متعرض آن حیثیت نشده است این تعرض می تواند لفظی، عرفی یا عقلی باشد همچنین دلیل حاکم می تواند متعرض موضوع، محمول، متعلق آن، مراحل سابق یا لاحق بر حکم شود. نکته دیگر آنکه بین دلیل حاکم و محکوم نسبت سنجی نشده و اقوائیت ظهور در نظر گرفته نمی شود و همیشه دلیل حاکم مقدم خواهد بود.
بعنوان مثال دلیل اکرم العلماء تنها متعرض وجوب اکرام علما شده است و نسبت به جهات مذکور دیگر تعرضی ندارد و مثلا نسبت اینکه عالم چه کسی است یا چه کسی نیست بیانی ندارد لذا اگر دلیلی آمد و گفت الفاسق لیس بعالم مقدم بر دلیل سابق است زیرا معرض حیثیتی شده است که دلیل محکوم متعرض آن نشده است.
مطلب دیگر اینکه نتیجه حکومت گاهی به نحو تخصیص (خروج حکمی به لسان حکومت)، گاهی تقیید، گاهی توسعه در حکم به لسان توسعه موضوع و گاهی ورود است. لذا ورود قسم سومی در عرض جمع عرفی و حکومت نخواهد بود. به عبارت دیگر در تقدم یک دلیل بر دلیل دیگر یا یکی از دو دلیل متعرض حیثیتی از آن دلیل می شود آن دلیل نیز متعرض آن حیثت شده است که تقدم به ملاک اظهریت و تقدم ظهوری است و یا یک دلیل متعرض حیثتی از دلیل دیگر می شود آن دلیل متعرض آن حیثیت نشده است که دراینجا حکومت خواهد بود.