تحقیق جلسه 98/9/12 : استصحاب فرد مردد

[حمید رضا الوستانی]

1.استصحاب فرد مردد را توضیح دهید و تفاوت آن را با استصحاب کلی قسم دوم بیان نمایید.
2. نظر محقق نائینی رحمة الله علیه را در مورد جریان و عدم جریان استصحاب فرد مردد بیان نموده و توضیح دهید. (رجوع شود به فوائد الاصول ج 4 صفحه 126)
3.نظر محقق عراقی رحمة الله علیه را در مورد استصحاب فرد مردد بیان نموده و توضیح دهید. (رجوع شود به نهایة الافکار ج 4 صفحه 114)

[niroumand]

بسم الله الرحمن الرحیم
استصحاب فرد مردد آن است که می دانیم یک نفر در مسجد موجود است. اما نمی دانیم آن فرد زید است یا عمرو . بعد از گذشت یک ساعت زید را بیرون مسجد مشاهده می کنیم. اگر فردی که یک ساعت پیش در مسجد موجود بوده است زید باشد الآن کسی در مسجد نیست اما اگر بکر بوده باشد یک انسان موجود است. لذا شک می کنیم که کسی در مسجد موجود است یا خیر. استصحاب می کنیم. چون یک ساعت پیش یقین داشته ایم که یک فرد از کلی انسان در مسجد موجود بوده است و الآن شک می کنیم که آن فردد مردد موجود است یا خیر. تفاوت آن با استصحاب کلی قسم دوم این است که در کلی قسم دوم خود کلی با قطع نظر از تعینات شخصیه اش که در ضمن چه شخصی موجود باشد دارای اثر شرعی است و موضوع حکمی قرار گرفته. مثلا کلی حدث خودش موضوع حکم است. اما در استصحاب فرد مردد، این کلی نیست که موضوع حکم قرار می گیرد بلکه فرد است که دارای اثر شرعی است و موضوع حکم قرار می گیرد. لیکن فرد مردد یعنی فرد که ماهیتش را بتمامه نمی شناسیم. مثلا فرض کنید شبهی از دور می آید. در این جا اگر حکمی به کلی شبه نسبت داده شود این می شود کلی قسم دوم. اما اگر حکمی به فرد شبه نسبت داده شود اگرچه ماهیت آن فرد بتمامه مشخص نباشد می شود فرد مردد.
2. مرحوم نائینی استصحاب فرد مردد را قبول ندارند. به این دلیل که ارکان استصحاب تمام نیست. زیرا در استصحاب باید یقین به حدوث در گذشته وجود داشته باشد. در حالی که ما یقین به حدوث هیچ کدام از دو فرد نداریم بنابرین نمی توانیم آن فردی را که احتمال می دهیم حادث شده باشد استصحاب کنیم. به عبارت دیگر می فرمایند که در استصحاب شک ما باید در این باشد که حادث باقی است یا خیر نه این که باقی حادث است یا نه.
3.مرحوم عراقی هم استصحاب فرد مردد را قبول ندارند به همان دلیلی که مرحوم نائینی قبول ندارند. یعنی در مورد هیچ یک از دو فرد ارکان استصحاب تمام نیست. ایشان اضافه می کنند در حالتی که به سراغ استصحاب فرد مردد می رویم استصحاب کلی قسم ثانی هم نمی توان کرد. زیرا استصحاب در صورتی حجت است که مستصحب اثر شرعی داشته باشد. در فرض بحث که سراغ استصحاب فرد مردد رفته ایم خود کلی اثر شرعی نداشته است لذا اگرچه ارکان یقین سابق و شک لاحق را هم دارد ولی چون ذو اثر شرعی نیست استصحاب نمی شود.

[مهدی محمودی]

1.اثر مترتب بر استصحاب یا اثر کلی به عنوان کلی-با قطع نظر از خصوصیات آن-است یا اثر فرد به لحاظ تعینات و خصوصیاتش.(استصحاب فرد مردد)

← اثر کلی به عنوان کلی

در صورت نخست، استصحاب قدر مشترک میان افراد، برای ترتب اثر کفایت می‏کند که از آن به «استصحاب کلی» تعبیر می‏شود.

← اثر فرد به لحاظ تعیناتش

در صورت دوم، استصحاب قدر مشترک فایده‏ای ندارد، بلکه برای ترتب اثر، استصحاب فرد دارای خصوصیت لازم است.
حال اگر چنین فردی میان فردی که بر فرض حدوث، از بین رفتن آن قطعی است و فرد دیگری که اگر حادث شده باشد بقایش یقینی است، مردد شود، استصحاب چنین فردی را «استصحاب فرد مردد» می‏نامند مانند صورت علم اجمالی به اصابت نجاست به یکی از دو طرف لباس.

←← مثالی برای استصحاب فرد مردد

در این صورت، اگر طرف پایین شسته شود، نجاست طرف خاص (طرف بالا یا پایین) فردی است مردد میان آن که به طور قطع برطرف شده است-در صورتی که طرف پایین لباس نجس شده باشد-و فردی که به طور قطع باقی است-در صورتی که طرف بالا نجس شده باشد-.
ضابطه کلی در بیان استصحاب کلی قسم دوم و استصحاب فرد مردد این است که اثری که پس از استصحاب، بر مستصحب مترتب می‌شود، از دو حال خارج نیست:
۱. اثر از آنِ کلی قدر جامع است با قطع نظر از تعینات و تشخصات فردی و خارجی، که در این صورت، نسبت به خود کلی، ارکان استصحاب کامل است و بقای خود کلی، استصحاب می‌شود (استصحاب کلی قسم دوم)؛

۲. اثر از آنِ کلی است به لحاظ تعینات فردی و تشخصات خارجی، که در این صورت، استصحاب قدر جامع بی‌فایده است، بلکه آن چه مفید است، استصحاب خود فرد است که نسبت به آن تردید وجود دارد (استصحاب فرد مردد)
جواب سوال دوم:موارد استصحاب کلی جایی است که موضوع حکم در خارج یک چیز باشد مثلا علم به نجاست این لباس با بول یا خون داریم در اینجا موضوع نجاست این لباس است و مجرای استصحاب است.
اما در جای که موضوع حکم یک چیز در خارج نیست بلکه مردد بین دو وجود در خارج است، از موارد استصحاب فرد مردد است.
بنابراین ضابطه این است که محل واحدی برای معلوم به اجمال فرض شود در این صورت استصحاب کلی است و اگر محل واحدی برای معلوم به اجمال فرض نشود بلکه محل معلوم به اجمال مردد بین چند وجود در خارج باشد، استصحاب فرد مردد است.
حاصل اینکه شبهه عبائیه از موارد استصحاب کلی نیست چون ملاک این بود که معلوم به اجمال در محل واحد باشد و این محل واحد مردد بین فرد قصیر و فرد طویل است.
ایشان فرموده‌اند هر کجا محل حکم و مستصحب متعین باشد از موارد استصحاب کلی است و هر کجا محل حکم و مستصحب متعین نباشد و مردد باشد، از موارد استصحاب فرد مردد است.
در شبهه عبائیه مستصحب متعین نیست بلکه مردد بین طرف چپ عبا و طرف راست عبا ست پس شبهه عبائیه از موارد فرد مردد است و استصحاب در فرد مردد جاری نیست.
ممکن است گفته شود همین حرف در جایی که به نجاست یکی از دو طرف علم داریم و در بقای آن شک داشته باشیم، هم وجود دارد در حالی که شما استصحاب را در آنجا جاری دانستید.
عرض ما این است که این دو مورد با هم متفاوتند در این مثال که ما قبلا بیان کردیم، نجاست در هر طرف باشد، همان باقی است یعنی استصحاب حتما جاری است اما اینکه در کدام مورد جاری است برای ما روشن نیست.
این مثال دقیقا مثل جایی است که نجس در یک طرف معین باشد و در بقای آن شک کنیم. در این مثال هم می‌دانیم استصحاب نجاست در یکی از دو طرف حتما جاری است اما نمی‌دانیم در کدام جاری است و می‌دانیم بر نجاست یکی از دو طرف حجت داریم.
در حقیقت با استصحاب علم اجمالی تعبدی ایجاد می‌شود.
مثل جایی که اگر ما می‌دانیم این لیوان نجس است و بعد در تطهیر آن شک می‌کنیم‌ این لیوان مجرای استصحاب است حال اگر بعد، این لیوان با یک لیوان دیگر مشتبه شود در اینجا علم به جریان استصحاب داریم اما نمی‌دانیم در کدام لیوان جاری است.
و این با محل بحث الان ما متفاوت است چون ما علم به جریان استصحاب در یکی از دو طرف نداریم چون اگر نجاست در طرفی بوده باشد که تطهیر شده است حتما مرتفع است.

[سید مهدی فقیهی]

استصحاب کلی نوع دوم و استصحاب فرد مردد با هم شباهت زیادی دارند زیرا در هر دو مستصحب معین نیست و در ضمن یکی از دو فرد موجود است در استصحاب کلی می گوییم کلی انسان یا در ضمن زید یا در ضمن عمر موجود است حال آن را استصحاب می کنم در استصحاب فرد مردد می گوییم که کلی نجاست موجود است یا در ضمن لیوان الف یا ب حال یک شیء با لیوان ب ملاقات می کند اینجا شک می کنم که لیوان ب نجس است یا نه در حالی که به وجود کلی نجاست علم داشته ام اما با این حال با هم تفاوت دارند و یکی حجت است و دیگری حجیت ندارد برای همین باید تفاوت این دو را با یکدیگر بیان کنیم و بعد بگوییم که چرا استصاب کلی حجت است ولی استصحاب فردد مردد حجیت ندارد
در استصحاب کلی اثر شرعی بر عنوان جامع بین دو فرد بار شده است مثلا ملکیت یک عنوان جامعی است که هم با هبه حاصل می شود و هم با بیع یا حدث یک عنوان جامعی است که هم با خروج بول حاصل می شود هم با خروج منی حال اگر به این عنوان جامع یقین داشتیم و بعد در زوال این عنوان شک کنیم این استصحاب کلی است مثلا اگر من یقین داشته باشم که یک ملکیت برای زید محقق شد اما ندانم ملکیت هبه ای است یا بیع لازمی بعدا عمر به مال خودش رجوع کند اینکه شک می کنم که کلی ملکیت از بین رفته است یا نه آن را استصحاب می کنم یا اگر یقین به حدث داشته باشم پس از وضو گرفتن شک کنم که کلی حدث هنوز باقی است یا نه آن را استصحاب می کنم این استصحاب کلی است
اما در استصحاب فرد مردد اثر شرعی بر هر یکی از دو فرد بما له من الخصوصیه بار شده است نه بر عنوان جامع مثلا اگر علم اجمالی دارم که این لباس نجس است یا سمت راست آن یا سمت چپ آن بعدا یک طرف لباس با یک شیء ملاقات می کند اینجا نمی توانم با استصحاب بگویم که این شیء نجس شده است زیرا نجاست این شیء مترتب بر وجود کلی نجاست نیست بلکه مترتب بر نجس بودن این طرف لباس است پس اینجا استصحاب کلی ندارم بلکه فقط یک فرد نجاست که یا در طرف راست است یا در طرف چپ را می توانم استصحاب کنم که این استصحاب فرد مردد است.
وجه عدم حجیت استصحاب فرد مردد را انشا الله بعدا ارسال می کنم و به خاطر تاخیر نیز عذر خواهی می کنم.
سید مهدی فقیهی

[سید مهدی فقیهی]

نسبت به وجه عدم حجیت استصحاب فرد مردد دو بیان وجود دارد
1. بیان مرحوم نایینی: اینکه در استصحاب فرد مردد ما شک لاحق نداریم و رکن دوم استصحاب مخدوش است
2. بیان محقق عراقی: اینکه در استصحاب فرد مردد ما اصلا یقین سابق نداریم چه رسد به شک در لاحق و هر دو رکن استصحاب در اینجا مخدوش است.
مرحوم نایینی می فرمایند معنای استصحاب فرد مردد بقا حادث به همان نحو مردد است و اقتضا این استصحاب حکم به بقاء حادث در هر حال است یعنی طبق این استصحاب باید حکم کنیم که حادث ما چه در سمت راست بوده چه در سمت چپ هنوز باقی است در حالی که این استصحاب با علم من به اینکه اگر حادث سمت چپ بوده است قطعا زائل شده است و اگر در سمت راست بوده است قطعا باقی است منافات دارد. یعنی من جایی استصحاب می کنم که شک در بقاء داشته باشم اما اینجا من اصلا شک در بقا ندارم بلکه علم دارم که اگر حادث سمت چپ بوده قطعا زائل شده و اگر سمت راست بوده قطعا باقی است پس اصلا مجالی برای استصحاب وجود ندارد استصحاب جایی جریان دارد که شک لاحق داشته باشیم در حالی که اینجا اصلا شک در لاحق وجود ندارد
محقق عراقی می فرمایند در استصحاب فرد مردد اصلا یقین به حدوث نداریم چه رسد به اینکه بخواهیم شک در بقا داشته باشیم. در استصحاب یقین و شک به موضوع ذی اثر شرعی تعلق دارند در استصحاب فرد مردد یقین و شک به موضوع ذی اثر شرعی تعلق ندارد زیرا موضوع ذی اثر شرعی یا نجاست هذا الاناء است یا ذاک در حالی که من نسبت به نجاست هذا الاناء و ذاک یقین سابق ندارم که بخواهم شک لاحق داشته باشم بله نسبت به عنوان کلی نجاست یقین سابق و شک لاحق دارم اما این عنوان کلی اثر شرعی ندارد که بخواهد استصحاب شود پس استصحاب فرد مردد جریان ندارد زیرا در آن یقین سابق و شک لاحق که ارکان استصحاب است وجود ندارد.

[سید مهدی فقیهی]

البته ممکن وجه عدم جریان استصحاب فرد مردد دو وجه نباشد بلکه یک وجه باشد هم محقق عراقی آن را می فرمایند و هم مرحوم نایینی
یعنی ممکن است فرمایش مرحوم نایینی همان فرمایش محقق عراقی باشد زیرا مرحوم نایینی در کتاب فوائد الاصول می فرمایند
فانّ استصحاب الفرد المردّد مع العلم بارتفاع أحد فردي الترديد لا يمكن، لأنّ الشكّ فيه يرجع إلى الشكّ فيما هو الحادث، و أنّه هو الفرد الباقي أو أنّه هو الفرد الزائل، و الاستصحاب لا يثبت ذلك، فانّ شأن الاستصحاب هو إثبات بقاء ما حدث لا حدوث الباقي.
پس معلوم می شود که ایشان هم مانند محقق عراقی وجه عدم جریان استصحاب فرد مردد را عدم وجود یقین سابق می دانند و فرمایش ایشان با فرمایش محقق عراقی تفاوتی ندارد

[FrankJScott]

To the lady talking about pasang togel online, situs judi slot terpercaya, live slot online, aplikasi judi online uang asli, game slot online adalah, permainan pragmatic slot, situs slot, situs judi slot yang mudah menang, tembak ikan uang asli, link togel dan slot, I highly suggest this learn more about buku mimpi forum or main judi slot online, situs slot bisa deposit pulsa, bandar togel terbaru, game slot yang asli, permainan judi slot online, slot joker gaming, idn game, situs game slot online terbaik, agen resmi togel terbesar, game slot uang asli, which is worth considering with this official source on bonus kasino terbesar forum alongside all agen toto terpercaya, game togel slot, game slot web, judi togel online terpercaya, bermain slot adalah, game togel online, slot online terbesar dan terpercaya, situs togel dan slot terpercaya, slot toto online, situs agen, not to mention this official source for judi online terpercaya indonesia url which is also great. Also, have a look at this your input here on roulette online link on top of aplikasi judi slot uang asli, situs game slot terpercaya, pragmatic play adalah, game slot adalah, live casino idn, aplikasi slot online terpercaya, tembak ikan uang asli, situs slot 24 jam, agen toto togel, situs judi via pulsa, not forgetting sites such as this link about kasino online advice not to mention slot judi togel, link togel slot online, online terpercaya, slot online terbaru, game online terpercaya, this contact form on bearing in mind bermain slot online, slot online slot, situs terpercaya, situs main slot, game terpercaya, for good measure. Check more @ Excellent Tajir4D Link Alternatif Site f78_ae2

[FrankJScott]

For the people inquiring about hasil angka keluar sgp, data lengkap togel, cara bermain togel singapore, togel singapore hk sydney, hasil angka keluar sidney, keluaran sydney dan sgp hari ini, live draw togel sdy, angka bocoran togel singapura hari ini, angka keluaran hk hari ini, prediksi angka sgp hari ini, I highly suggest this top rated 7 RAJA TOGEL link or keluar nomor togel sgp hari ini, data angka keluar sgp, angka keluar hongkong malam ini live result, angka bocoran togel hongkong, prediksi no togel sgp hari ini, cara mendapatkan angka togel jitu, link judi togel terpercaya, data angka keluar hari ini, angka togel sydney, prediksi angka togel hongkong malam ini, together with this my latest blog post on 7 RAJA TOGEL details bearing in mind data keluaran sgp, data togel sidney, angka hasil keluar sgp hari ini togel jitu, data togel sdy, bocoran sgp langsung dari singapura hari ini, keluaran togel sekarang, data togel singapore, angka keluar singapura hari ini, hasil angka togel, keluaran togel sidney, together with this great 7 RAJA TOGEL advice which is also great. Also, have a look at this more about the author about 7RAJATOGEL tips on top of angka togel hk, hasil pengeluaran hk, data keluar singapura hari ini, nomor togel sgp hari ini, bocoran hk togel hari ini angka jitu, angka keluar sgp 2022, bocoran togel sdy, angka keluar togel sdy, keluar angka sgp hari ini, situs togel terbesar di indonesia, and don't forget this what google did to me for 7 RAJA TOGEL details on top of angka keluar sdy 2022, cara bermain togel online, data angka togel hari ini, prediksi angka keluar hk, angka togel angka togel, here for alongside all keluaran hk sdy sgp 2022 lengkap hari ini, bandar togel online terpercaya, nomor togel sgp, angka hasil keluar sgp hari ini togel jitu, daftar angka togel hari ini, for good measure. Check more @ Great Tajir4D Link Alternatif Website c245796