مقالات طلاب مدرسه امام کاظم علیه السلام، پایه 8

[محمدمهدی کاشانی ادیب]

بسم الله الرحمن الرحیم
جستاری پیرامون سیره عقلا در مواجهه با الفاظ
و ملاک استظهار از لفظ در مرحله مراد استعمالی
 
چکیده
بدون شک مهم ترین منبع برای دستیابی به احکام شرعی و نظرات شارع مقدس در زمینه های مختلف، الفاظی هستند که در قالب قرآن و سنت محکیه به دست ما رسیده¬اند و صرف نظر از بحث صدور، در مرحله فهم مراد نیز بسیاری را به اختلاف کشانده اند. به جرأت می توان گفت اکثر اختلافات فقهی بزرگان، ریشه در تفاوت استظهار ایشان از روایات و آیات مربوط به آن بحث دارد. تعابیر مختلف فقها و اصولیون، ما را متوجه اختلافاتی اساسی و بنیادین در ملاک گذاری این مسئله می¬نماید؛ حال آنکه جز در برخی موارد جزئی، هیچ گاه به درستی ملاک استظهار از قرآن و سنت مورد بحث و بررسی قرار نگرفته است. آنچه مسلم است، این است که مبنای اولیه بحث، سیره عقلا در استظهار از الفاظ است و هر بحث و پژوهشی لاجرم باید در مطالعه این سیره باشد. در این مقاله بر آن شدیم که ملاک استظهار نزد عقلا را با دسته بندی الفاظ مختلف بررسی کرده، سیره ایشان را در برخورد با کلمات شارع تحلیل کنیم. ملاک بودن اطمینان شخصی، ملاک بودن اطمینان نوعی، ملاک بودن اصول لفظیه و موارد دیگر، احتمالاتی هستند که از مطالعه کتب اصولی و سیره عقلا در مسئله به دست می¬آید. در نوشتار پیش رو، فروض مختلف را بر اساس قرائن موجود بررسی کرده و ثابت خواهیم کرد که ملاک استظهار عقلا از قوانین با ملاک ایشان در برخورد با محاورات متفاوت است. در محاورات، اطمینان شخصی ملاک عمل قرار می¬گیرد لکن در کلمات قانونی، اصول لفظیه با تحفظ بر اصل حقیقت و قرائن قطعیه ملاک هستند. با تحلیل این سیره به این نتیجه می رسیم که کلمات شارع نیز قانون محسوب شده و اصول لفظیه، ملاک استظهار هستند.

کلید واژه ها: استظهار، الفاظ (لفظ)، قانون (قانونی)، عقلا، اصول لفظیه

* این مقاله پیش از این در تاریخ 18/3/98 تحویل استاد کاویانی شده بود. با عرض پوزش بابت تأخیر!