تحقیق شماره 12 کارگاه رجال (تابستان 98)

[سید محسن منافی]

‏سلام
آدرسهای تمرین فردا:
ج8 ص386 ح586
ج8 ص303 ح466
ج2 ص572 ح11
کافی

[سید محسن منافی]

الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏2 ؛ ص572
11- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ(ابوسمینه) عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ يَحْيَى الْكَاهِلِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏ إِذَا لَقِيتَ السَّبُعَ فَاقْرَأْ فِي وَجْهِهِ آيَةَ الْكُرْسِيِّ وَ قُلْ لَهُ عَزَمْتُ عَلَيْكَ بِعَزِيمَةِ اللَّهِ وَ عَزِيمَةِ مُحَمَّدٍ ص وَ عَزِيمَةِ سُلَيْمَانَ بْنِ دَاوُدَ ع وَ عَزِيمَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع وَ الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِينَ مِنْ بَعْدِهِ فَإِنَّهُ يَنْصَرِفُ عَنْكَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ قَالَ فَخَرَجْتُ فَإِذَا السَّبُعُ قَدِ اعْتَرَضَ فَعَزَمْتُ عَلَيْهِ وَ قُلْتُ لَهُ إِلَّا تَنَحَّيْتَ عَنْ طَرِيقِنَا وَ لَمْ تُؤْذِنَا قَالَ فَنَظَرْتُ إِلَيْهِ قَدْ طَأْطَأَ بِرَأْسِهِ وَ أَدْخَلَ ذَنَبَهُ بَيْنَ رِجْلَيْهِ وَ انْصَرَفَ.
شخصی به نام علی بن محمد که از کاهلی روایت کرده باشد و ابوسمینه از او روایت کرده باشد، یافت نشد. احتمال دارد که علی بن محمد تصحیف شده ی علی بن حکم باشد که بیش از 20 روایت از کاهلی دارد و تنها واسطه ی بین کاهلی و برقی در اکثر روایات او در کافی می باشد. و محمد بن علی هم زائده است؛ چون برقی بیش از 150 روایت از او دارد، در این جا اشتباهی اضافه شده است. بازسازی سند این می شود:
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الحکم عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ يَحْيَى الْكَاهِلِيِّ..
الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏8 ؛ ص303
466- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ(الاصفهانی) وَ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِيِّ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فِي وَصِيَّةِ لُقْمَانَ لِابْنِهِ يَا بُنَيَّ سَافِرْ بِسَيْفِكَ وَ خُفِّكَ وَ عِمَامَتِكَ وَ خِبَائِكَ وَ سِقَائِكَ وَ إِبْرَتِكَ وَ خُيُوطِكَ وَ مِخْرَزِكَ‏ وَ تَزَوَّدْ مَعَكَ مِنَ الْأَدْوِيَةِ مَا تَنْتَفِعُ بِهَا أَنْتَ وَ مَنْ مَعَكَ وَ كُنْ لِأَصْحَابِكَ مُوَافِقاً إِلَّا فِي مَعْصِيَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
ظاهر عطف این است که قاسانی و قاسم بن محمد از ابراهیم بن هاشم نقل کرده اند. در حالی که قاسانی استاد علی بن ابراهیم است(که علی بن ابراهیم از او بیش از 60 روایت دارد.) نه پدرش(از قاسانی هیچ روایتی ندارد). ولی ابراهیم بن هاشم بیش از 60 روایت از قاسم بن محمد دارد. قاسانی هم بیش از 70 روایت از قاسم بن محمد دارد. قاسانی از سلیمان بن داود 3 روایت دارد که در سند هر سه خدشه است.
پس احتمالا بازسازی سند این گونه می شود:
عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِيِّ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ(الاصفهانی) عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى...
الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏8 ؛ ص386
586- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ الْمُنْذِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ(الاصغر بن علی بن الحسین علیهما السلام) عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَبِيهِ قَالَ: خَطَبَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع [وَ رَوَاهَا غَيْرُهُ بِغَيْرِ هَذَا الْإِسْنَادِ وَ ذَكَرَ أَنَّهُ خَطَبَ بِذِي قَارٍ] فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى بَعَثَ مُحَمَّداً ص بِالْحَقِّ لِيُخْرِجَ عِبَادَهُ مِنْ عِبَادَةِ عِبَادِهِ إِلَى عِبَادَتِهِ وَ مِنْ عُهُودِ عِبَادِهِ إِلَى عُهُودِهِ وَ مِنْ طَاعَةِ عِبَادِهِ إِلَى طَاعَتِهِ وَ مِنْ وَلَايَةِ عِبَادِهِ إِلَى وَلَايَتِهِ‏ بَشِيراً وَ نَذِيرا...
شخصیتی به نام سعد بن منذر یافت نشد. در بعض نسخ، سعید بن مذر آمده است که از او هم نامی وجود ندارد. مراد از احمد بن محمد که استاد کلینی باشد، 4 احتمال دارد:
- احمد بن محمد العاصمی (که کلینی بیش از 130 بار از او روایت دارد.)
- احمد بن محمد بن عیسی الاشعری(که بیش از 30 روایت از او دارد.)
- احمد بن محمد بن سعید ابن عقده(الهمدانی)(که 5 روایت از او دارد.)
- احمد برقی (که کمتر از 5 روایت از دارد.)
شخصیتی به نام منذر بن محمد داریم که تنها دو روایت در کتب اربعه دارد و هر دو روایتش را احمد بن محمد بن سعید روایت کرده است. در کتب شیخ صدوق نقل احمد بن محمد بن سعید منذر بن محمد زیاد یافت شد.
پس به احتمال زیاد بازسازی سند این گونه است:
أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ بن سَعیدِ عَنِ الْمُنْذِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ...

[محمد اشعری]

- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ الْمُنْذِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَبِيهِ قَال‏
شخصی به نام سعید بن المنذر یا سعد بن المنذر در بین روات نداریم
احمد بن محمد العاصمی از کسی که در اسم او سعید، سعد یا منذر داشته باشد روایت ندارد
احمد برقی از دو فرد به نام سعد بن سعد و سعید بن جناح روایت دارد
کلینی از احمدبن محمد العاصمی، احمد بن محمد بن خالد برقی ، احمدبن محمد بن سعید ، احمد بن محمد بن عیسی الاشعری روایت دارد. که در بین آنها احمدبن محمد بن سعید از شخصی به نام المنذر بن محمد روایت دارد.
در رجال نجاشی نام کامل این راوی منذر بن محمد بن المنذر بن سعید بن ابی الجهم القابوسی آمده است که بنابرین نام پدر او محمد بن المنذر و نام جد او منذر بن سعید بن ابی الجهم خواهد بود.
منذر بن محمد از محمد بن منذر روایت دارد ولی محمد بن منذر از پدرش منذر بن سعید بن ابی الجهم روایت ندارد.
محمد بن المنذر از محمد بن الحسین روایت دارد
نام کامل او محمد بن الحسین الاصغر بن علی بن الحسین است و از پدرش الحسین الاصغر بن علی روایت دارد و او هم از پدرشان امام زین العابدین روایت دارند.
احمد بن محمد بن سعید عن المنذر بن محمد عن محمد بن المنذر عن محمد بن الحسین عن الحسین بن علی عن علی بن محمد علیهما السلام

[محمدحسین زارعی]

586- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَعْدِ[1] بْنِ الْمُنْذِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَبِيهِ قَال‏

از مشایخ کلینی که از المنذز بن محمد 16 نقل حدیث دارد، احمد بن محمد بن سعید ابن عقدة است. که به نظر می رسد در اینجا جای بن و عن عوض شده است و بن قبل از المنذر به جای عن قبل از سعید قرار گیرد.

466- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِيِّ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
در این روایت اشکالی دیده نشد.

11- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ يَحْيَى الْكَاهِلِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏

منظور از محمد بن علی، پدر احمد بن محمد برقی است که در دیگر اسناد تعبیر عن ابیه آورده می شود. و همچنین به نظر می رسد منظور از علی بن محمد در سند احمد بن محمد ابی نصر البزنطی است که از الکاهلی 13 روایت دارد.

[رضا میرزایی]

سلام
خسته نباشید.

[مجتبی شفیعی]

بسم الله

[محمد درستی]

سلام

[حائری علی اصغر]

بسم الله الرّحمن الرّحیم
التمرین الأول :
کافی ج8 ص386 ح586 : «أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ الْمُنْذِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَبِيهِ قَال‏ خَطَبَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع‏»
السند فی المطبوع هکذا و لکن جاء فی هامش مطبوع دار الحدیث : « هكذا في« م، بح» و حاشية« جت» و الوافي و البحار. و في« بن»:«أحمد بن محمّد بن سعيد بن المنذر بن‏محمّد». و في« د، ع، بف، جت، جد» و الوسائل و المطبوع:« أحمد بن محمّد، عن سعد بن المنذر بن محمّد».» انتهی موضع الحاجة.
فهذا السند فی النسخ المختلفة جاء بأنحاء مختلفة :
أولها : «أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ الْمُنْذِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ [الْمُنْذِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ] عَنْ جَدِّهِ [مُحَمَّدٍ] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَبِيهِ قَال‏ خَطَبَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع‏»
و ثانیها : «أحمد بن محمّد بن سعيد بن المنذر بن محمّد عَنْ أَبِيهِ [محمّد بن سعيد] عَنْ جَدِّهِ [سعيد بن المنذر] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَبِيهِ قَال‏»
و ثالثها : «أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُنْذِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ أَبِيهِ [الْمُنْذِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ]، عَنْ جَدِّهِ [محمد]، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ جَدِّهِ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ»
السند نقل هکذا ولکن المعلوم من ترجمة المنذر بن محمد أنّ کتابه رواه أحمد بن محمد بن سعید الذی هو ابن عقدة فصدر السند واضح بعد هذا.
احمد بن محمد بن سعید [ابن عقدة الذی هو راوی کتاب المنذر] عن المنذر بن محمد القابوسی [أی المنذر بن محمد بن منذر بن سعيد بن أبي الجهم القابوسي‏] عن محمد بن المنذر بن سعید القابوسی عن المنذر بن سعید القابوسی عن محمد بن الحسین [أو الحسن] بن علی بن الحسین بن علی بن أبی طالب عن الحسین [أو الحسن] بن علی بن الحسین عن علی السجاد عن الحسین سید الشهداء قال خطب أمیرالمؤمنین علیهم السلام
التمرین الثانی :
کافی ج8 ص303 ح466 : «عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِيِّ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع‏»
بیان المشکل : القاسم بن محمد الأصفهانی کان من مشایخ علی بن محمد القاسانی و لم یکن سلیمان بن داود المنقری من مشایخ علی بن محمد القاسانی بل کان من مشایخ القاسم بن محمد الأصفهانی ؛
فالظاهر أن فی السند تقدیما و تأخیرا بأن کان صحیحه هکذا : علی بن ابراهیم عن أبیه و علی بن محمد القاسانی کلیهما عن القاسم بن محمد عن سلیمان بن داود عن حماد عن مولا الصادق علیه السلام» و هذا السند متکرر فی الکافی الشریف.
التمرین الثالث :
کافی ج2 ص572 ح11 : «عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ يَحْيَى الْكَاهِلِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏»
السند فی الکافی هکذا و لکن لو یوجد فی الرواة عن الکاهلی «علی بن محمد» فالمظنون أن السند الصحیح یکون هکذا «عدة کم أصحابنا عن أحمد بن محمد بن خالد عن علی بن الحکم عن عبد الله بن یحیی الکاهلی» الذی تکرر فی الکافی و إن لم أجده فی المحاسن ف«محمد» مصحف عن «الحکم» و «عن محمد بن علی» زیادة ناشئة عن وجود محمد و علی قبل و بعد هذا المقطع من السند.