تحقیق شماره 11 کارگاه رجال (تابستان 98)

[رضا میرزایی]

سلام

[خطیبی]

خسته نباشید

[سید محسن منافی]

الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏2 ؛ ص489
4- (علی بن ابراهیم عن ابیه عن) ابْنُ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ سُلَيْمَانَ صَاحِبِ السَّابِرِيِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ يُسْتَجَابُ لِلرَّجُلِ الدُّعَاءُ ثُمَّ يُؤَخَّرُ قَالَ نَعَمْ عِشْرِينَ سَنَةً.
محمد بن ابی عیمر 15 روایت از سلمه صاحب السابری روایت دارد و اصلاً شخصیتی در روایات دیگر به نام سلیمان صاحب سابری وجود ندارد که بخواهد کسی از او روایت کرده باشد. البته سند این روایت در وسائل و وافی هم این گونه آمده است.
الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏5 ؛ ص92
6- عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(احمد بن محمد بن خالد البرقی) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ يُوسُفَ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ عَنْ هِشَامِ بْنِ أَحْمَرَ عَنْ أَبِي إِبْرَاهِيمَ(الکاظم) ع قَالَ: ثَمَنُ الْعَقَارِ مَمْحُوقٌ إِلَّا أَنْ يُجْعَلَ فِي عَقَارٍ مِثْلِهِ.
نسخه ی وافی: ابن بندار عن البرقي عن محمد بن علي عن علي بن يوسف عن عبد السلام عن هشام بن أحمر عن أبي إبراهيم ع قال‏...
هشام بن احمر کوفی از امام کاظم علیه السلام بیش از 10 روایت دارد. عبدالسلام بن سالم البجلی همین یک روایت را از او دارد که مشکلی ندارد. عبد السلام کمتر از 10 روایت دارد که اکثر آنها را، حسن بن علی بن یوسف بن بَقّاح از او نقل کرده است و هیچ گاه محمد بن علی بن یوسف از او نقل نداشته است. اصلاً شخصیتی به نام محمد بن علی بن یوسف نداریم. ولی احمد برقی از محمد بن علی ابوسمینه، بیش از 150 روایت دارد. و احمد برقی از اسم های شبیه به محمد بن علی بن یوسف روایتی ندارد. پس در محمد بن علی بن یوسف، قبل از بن یوسف یک عن حسن بن علی سقط شده است و مراد از محمد بن علی، ابوسمینه است.

[محمد اشعری]

2/489/4
3- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ أَبِي هِلَالٍ الْمَدَائِنِيِّ عَنْ حَدِيدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
4- ابْنُ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ سُلَيْمَانَ صَاحِبِ السَّابِرِيِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ يُسْتَجَابُ لِلرَّجُلِ الدُّعَاءُ ثُمَّ يُؤَخَّرُ قَالَ نَعَمْ عِشْرِينَ سَنَةً.
این روایت معلق است بر حدیث قبل یعنی علی بن ابراهیم عن ابیه باید به اول سند اضافه شود.
اما ابن ابی عمیر از شخصی به نام سلیمان صاحب السابری روایت ندارد و کسی به این نام از اسحاق عمار روایت ندارد. ابن ابی عمیر از فردی به نام سلمه صاحب السابری روایت دارد که احتمالا محرف شده باشد. اما این روایت در کتب دیگر نیز به همین سند نقل شده بود.

5/92/6 کافی
6- عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ يُوسُفَ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ عَنْ هِشَامِ بْنِ أَحْمَرَ عَنْ أَبِي إِبْرَاهِيمَ ع قَالَ: ثَمَنُ الْعَقَارِ مَمْحُوقٌ إِلَّا أَنْ يُجْعَلَ فِي عَقَارٍ مِثْلِهِ.

علی بن محمد استاد کلینی است و از احمد بن ابی عبدالله روایت دارد ولی احمد از شخصی به نام محمد بن علی بن یوسف روایتی ندارد اما در میان شیوخ او شخصی به نام محمد بن علی ابوسمینه هست
محمدبن علی از عبدالسلام روایت ندارد ولی از فردی به نام حسن بن علی بن یوسف روایت دارد که او هم از عبدالسلام روایت دارد لذا احتمال می رود محمد بن علی بن یوسف محرف از محمد بن علی عن حسن بن علی بن یوسف بوده باشد
علی بن محمد بن بندار عن احمد بن ابی عبدالله عن محمد بن علی عن حسن بن علی بن یوسف عن عبدالسلام عن هشام بن احمر
احمد بن ابی عبدالله عن محمد بن علی عن حسن بن علی بن یوسف/ در چندین سند در روایات مختلف تکرار شده است. مانند محاسن ج2 ص 387
1 أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ يُوسُفَ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ فَيْضِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَال‏

نسخه وافی
ابن بندار عن البرقي عن محمد بن علي عن علي بن يوسف عن عبد السلام عن هشام بن أحمر عن أبي إبراهيم ع قال ثمن العقار ممحوق إلا أن يجعل في عقار مثله‏
در وافی بعد از محمد بن علی، علی بن یوسف آمده که او نه از عبدالسلام نقل دارد و نه محمد بن علی از او نقل دارد پس این نسخه هم نمی تواند صحیح باشد

[محمدحسین زارعی]

الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏2 ؛ ص489
4- ابْنُ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ سُلَيْمَانَ صَاحِبِ السَّابِرِيِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ يُسْتَجَابُ لِلرَّجُلِ الدُّعَاءُ ثُمَّ يُؤَخَّرُ قَالَ نَعَمْ عِشْرِينَ سَنَةً.
1- سلیمان در روایت تصحیف از سلمة است. و شخصی به نام سلیمان صاحب السابری در کتب رجالی مجهول است. سلمة صاحب السابری از اسحاق بن عمار 19 روایت دارد. ابن ابی عمیر هم از او 60 روایت دارد.
2- همچنین از اول روایت عبارت عنه که تعلیق د رروایت را بفهماند حذف شده است. ابتدای روایت علی بن ابراهیم عن ابیه می باشد. که این طریق که علی بن ابراهیم عن ابیه عن ابن ابی عمیر در اسناد 1965 مرتبه تکرار شده است.

[مجتبی شفیعی]

بسم الله الرحمن الرحیم

[محمد درستی]

الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏2 ؛ ص489
4- ابْنُ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ سُلَيْمَانَ صَاحِبِ السَّابِرِيِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ يُسْتَجَابُ لِلرَّجُلِ الدُّعَاءُ ثُمَّ يُؤَخَّرُ قَالَ نَعَمْ عِشْرِينَ سَنَةً.
ابتدای سند معلق بر حدیث قبل است که اینگونه می شود : علی عن ابیه عن ابن ابی عمیر .....
اما سلیمان صاحب السابری: کسی به این اسم نداریم و یک نفر سلمة صاحب السابری داریم که ابن ابی عمیر 34 روایت از او دارد و احتمالا سلیمان محرف از سلمة باشد چون در رسم الخط قدیم سلیمان به شکل سلیمن نوشته می شده لذا شبیه سلمة است.
الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏5 ؛ ص92
6- عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ يُوسُفَ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ عَنْ هِشَامِ بْنِ أَحْمَرَ عَنْ أَبِي إِبْرَاهِيمَ ع قَالَ: ثَمَنُ الْعَقَارِ مَمْحُوقٌ إِلَّا أَنْ يُجْعَلَ فِي عَقَارٍ مِثْلِهِ.

علی بن محمد : علی بن محمد بن عبدالله ابی القاسم بن عمران است که 133 روایت از احمد بن محمد بن خالد البرقی دارد
محمد بن علی : حسن بن از ابتدای ان افتاده است که همان الحسن بن علی البقاح است که 3 روایت از عبدالسلام دارد و ابن خالد برقی 2 روایت از او دارد

[حائری علی اصغر]

بسم الله الرّحمن الرّحیم
کافی ج2 ص489 ح4 : «ابْنُ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ سُلَيْمَانَ صَاحِبِ السَّابِرِيِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ يُسْتَجَابُ لِلرَّجُلِ الدُّعَاءُ ثُمَّ يُؤَخَّرُ قَالَ نَعَمْ عِشْرِينَ سَنَةً.»
هذا السند معلّق علی السابق : «عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْر» فیکون السند کذا : «عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْر عَنْ سُلَيْمَانَ صَاحِبِ السَّابِرِيِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ».
المشکلة و حلّها : لم أجد -مع الفحص الأکید- روایة ابن أبی عمیر عن سلیمان صاحب السابری مع أنه روی مکرّرا عن سلمة صاحب السابری فیحصل الظن بتصحیف سلمة بسلیمان وإن نقل هذا الحدیث الشریف فی الوافی و الوسائل بهذا العنوان و لو لم یکن اختلاف بین نسخ الکافی علی ما جاء فی هامش مطبوع دارالحدیث والله العالم.

کافی ج5 ص92 ح6 : «عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ يُوسُفَ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ عَنْ هِشَامِ بْنِ أَحْمَرَ عَنْ أَبِي إِبْرَاهِيمَ ع قَالَ: ثَمَنُ الْعَقَارِ مَمْحُوقٌ إِلَّا أَنْ يُجْعَلَ فِي عَقَارٍ مِثْلِهِ.»
روی هذا الحدیث الشریف فی الوافی هکذا : «ابن بندار عن البرقي عن محمد بن علي عن علي بن يوسف عن عبد السلام عن هشام بن أحمر عن أبي إبراهيم ع‏» و لا یکون اختلاف بین نسخ الکافی علی ما جاء فی هامش مطبوع دار الحدیث.
و المعلوم : 1. أنه روی هذا الحدیث «هشام بن أحمر الکوفی» عن مولانا الکاظم علیه السلام ، و 2. رواه عنه «عبد السلام بن سالم البجلی» و 3. نقله الکلینی عن ابن بندار و 4. نقله ابن بندار عن البرقیّ ؛ فلنا أن نعیّن من یروی عن عبد السلام فنقول بعون الله :
المظنون أنّ ما جاء فی الوافی غیر صحیح و یمکن أن یکون ما فی مطبوع الکافی صحیح بأنّ الراوی عن عبد السلام «محمد بن علی أبی سمینة» الذی روی البرقی عنه و لکن هو سند غریب إذ لم أجد روایته عن عبد السلام بن سالم. فإذا لم أتوصل إلی الحلّ راجعت هامش مطبوع دار الحدیث فوجدت فیه هکذا : «الظاهر وقوع سقط في السند بأن كان الأصل فيه محمّد بن عليّ عن الحسن بن عليّ بن يوسف، فجاز النظر من «عليّ» في «محمّد بن عليّ» إلى «عليّ» في «الحسن بن عليّ» فوقع السقط؛ فقد روى أحمد بن أبي عبداللَّه عن محمّد بن عليّ عن الحسن بن عليّ بن يوسف في‏ . . . إلخ» انتهی موضع الحاجة و لکن لم ینته سؤالی و لم أطمئنّ بما جاء فیه لأنه :
1. لم یذکر فی الهامش ، کم جاء روایة الحسن بن علی بن یوسف بن بقّاح عن عبد السلام ؟ و
2. أیّ سبب یکون موجباً للظنّ بالتصحیف؟ هل یکون مجرّد مجهولیّة عنوان و اسم راوِ فی السند موجبا لهذا الظنّ؟ علی أنّ المجهول فی هذا السند الواسط بین البرقی و عبد السلام و هو بین أن یکون واحدا أم اثنین و السند أیضا مردّد فلم نرجّح اثنین علی الواحد و هل هو أمارة؟