سلام. یک فایل وورد پیوست هست...
نمایش نسخه قابل چاپ
سلام. یک فایل وورد پیوست هست...
1- تصحیفات و تغییرات را در سند حدیث زیر بررسی کنید.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص116
110- عَنْهُ-محمد بن احمد بن یحیی- عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْحَسَنِ الضَّرِيرِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ مُيَسِّرٍ(حماد بن عیسی الجهنی) عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ ع أَنَّهُ كَرِهَ أَنْ يُشْتَرَى الثَّوْبُ بِدِينَارٍ غَيْرَ دِرْهَمٍ لِأَنَّهُ لَا يُدْرَى كَمِ الدِّينَارُ مِنَ الدِّرْهَمِ.
نسخه ی الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج5 ؛ ص196: 7- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى(العطار) عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع...
نسخه ی الوافي / ج18 / 676 / 28: محمد بن أحمد عن أبي عبد اللَّه عن الحسين بن الحسن الضرير عن حماد بن ميسر عن جعفر عن أبيه ع...
محمد بن احمد بن یحیی از محمدبن عبدالله بن احمد ابوعبدالله جامورانی نزدیک 50 روایت دارد.
در بعض نسخ، علی بن حسین بن حسن یا حسن بن حسین آمده است. علی بن حسین بن حسن الضریر، حدود 10 روایت از حماد بن عیسی الجهنی دارد. ابوعبدالله هم 4 روایت از علی بن الحسین دارد. ولی حسن بن حسین و حسین بن حسن هیچ نقلی از دو طرف ندارد.
2- تصحیفات و تغییرات را در اسناد احادیث زیر –که باهم مرتبط هستند- بررسی کنید.
الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج5 ؛ ص238
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ وَ قَالَ إِذَا هَلَكَتِ الْعَارِيَّةُ عِنْدَ الْمُسْتَعِيرِ لَمْ يَضْمَنْهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ قَدِ اشْتُرِطَ عَلَيْهِ وَ قَالَ فِي حَدِيثٍ آخَرَ إِذَا كَانَ مُسْلِماً عَدْلًا فَلَيْسَ عَلَيْهِ ضَمَانٌ.
من لا يحضره الفقيه ؛ ج3 ؛ ص304
4087- رَوَى حَمَّادٌ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ.
(من لا يحضره الفقيه ؛ ج4 ؛ ص429: ما كان فيه عن عبيد اللّه بن عليّ الحلبيّ فقد رويته عن أبي؛ و محمّد بن الحسن- رضي اللّه عنهما- عن سعد بن عبد اللّه؛ و الحميريّ جميعا عن أحمد و عبد اللّه ابني محمّد بن عيسى، عن محمّد بن أبي عمير، عن حمّاد بن عثمان، عن عبيد اللّه بن عليّ الحلبيّ.
و رويته عن أبي؛ و محمّد بن الحسن، و جعفر بن محمّد بن مسرور- رضي اللّه عنهم- عن الحسين بن محمّد بن عامر، عن عمّه عبد اللّه بن عامر، عن محمّد بن أبي عمير، عن حمّاد بن عثمان، عن عبيد اللّه بن عليّ الحلبي.)
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص179
- 3- عَنْه-علی بن ابراهیم عن ابیه- عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص183
- 8- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ ابْنِ أَبِي يَعْفُورٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ وَ قَالَ إِذَا هَلَكَتِ الْعَارِيَّةُ عِنْدَ الْمُسْتَعِيرِ لَمْ يَضْمَنْهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ قَدِ اشْتُرِطَ عَلَيْهِ.
الإستبصار فيما اختلف من الأخبار ؛ ج3 ؛ ص126
- 9- عَلِيٌّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ وَ قَالَ إِذَا هَلَكَتِ الْعَارِيَّةُ عِنْدَ الْمُسْتَعِيرِ لَمْ يَضْمَنْهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ قَدِ اشْتُرِطَ عَلَيْهِ.
ابن ابی یعفور هیچ روایتی از حماد بن عثمان ندارد. ولی محمد بن ابی عمیر بیش از 300 روایت از او دارد. ابن ابی یعفور از حماد بن عیسی هم هیچ روایتی ندارد. پس ابن ابی عمیر از حماد بن عثمان بدون هیچ واسطه ای نقل کرده است. و سند تهذیب ج 7 ص 183 اضافه دارد.
اما این که آیا حماد بدون واسطه از امام نقل کرده یا این که حلبی واسطه است؟ حماد بن عثمان بیش از 200 روایت بی واسطه از امام صادق علیه السلام نقل کرده است. حدود 200 روایت را هم از عبیدالله بن علی الحلبی روایت کرده است. این روایت هم در غیر استبصار با زیاده ی حلبی آمده است. پس نسخه ی استبصار دچار افتادگی شده است.
3- در سند زیر، یک «تعبیر واسطه» زائد است! آن را بیابید.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص413
- 25 وَ- عَنْهُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ بُنْدَارَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع
کلمات نشان شده، زائد هستند به قرینه ی دو روایت قبل.
سلام
خسته نباشید.
بسم الله
1. تصحیفات و تغییرات را در سند حدیث زیر بررسی کنید.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص116
110- عَنْهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْحَسَنِ الضَّرِيرِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ مُيَسِّرٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ ع أَنَّهُ كَرِهَ أَنْ يُشْتَرَى الثَّوْبُ بِدِينَارٍ غَيْرَ دِرْهَمٍ لِأَنَّهُ لَا يُدْرَى كَمِ الدِّينَارُ مِنَ الدِّرْهَمِ.
مرجع ضمیر محمد بن احمد بن یحیی است. در مشایخ او شخصی به اسم محمد بن عبدالله ابوعبدالله الجامورانی وجود دارد. در بین مشایخ او(ابوعبدالله) شخصی به اسم الحسین بن الحسن دیده نمی شود بلکه الحسن بن الحسین مشاهده می شود منتهی حسن از حماد بن میسر روایت نقل نکرده است. البته علی بن الحسین بن الحسن وجود دارد که او از حماد بن میسر غیر از این روایت، روایت دیگری را نقل نکرده است. البته به صورت کلی ما حماد بن میسر ای غیر این روایت ، سراغ نداریم. به نظر می رسد که همان حماد بن عیسی باشد، که علی بن الحسین بن الحسن از او 14 روایت دارد و به عبارت بهتر تمام روایاتش را از او نقل می کند.
از این رو روایت به این شکل خواهد شد:
عَنْهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنِ علی بن الْحُسَيْنِ بْنِ الْحَسَنِ الضَّرِيرِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عیسی (مُيَسِّرٍ) عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ ع
این روایت در کافی با سه تغییر ذکر شده است:
مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع (الكافي (ط - الإسلامية)، ج5، ص: 197)
1. محمد بن یحیی روایت را نقل می کند نه محمد بن احمد بن یحیی.
2. بعد از محمد (عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ) نه ابی عبدالله.
3. حماد به صورت مطلق ذکر شده است نه حماد بن میسر.
این روایت در جای دیگری از تهذیب نقل شده است:
مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْن الْحُسَيْنِ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَال ...
یک تغییر بیش از کافی در این روایت وجود دارد: حماد عن الحلبی نه اینکه حماد به صورت مستقیم روایت را نقل کند.
2. تصحیفات و تغییرات را در اسناد احادیث زیر –که باهم مرتبط هستند- بررسی کنید.
الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج5 ؛ ص238
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ وَ قَالَ إِذَا هَلَكَتِ الْعَارِيَّةُ عِنْدَ الْمُسْتَعِيرِ لَمْ يَضْمَنْهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ قَدِ اشْتُرِطَ عَلَيْهِ وَ قَالَ فِي حَدِيثٍ آخَرَ إِذَا كَانَ مُسْلِماً عَدْلًا فَلَيْسَ عَلَيْهِ ضَمَانٌ.
من لا يحضره الفقيه ؛ ج3 ؛ ص304
4087- رَوَى حَمَّادٌ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص179
- 3- عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص183
- 8- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ ابْنِ أَبِي يَعْفُورٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ وَ قَالَ إِذَا هَلَكَتِ الْعَارِيَّةُ عِنْدَ الْمُسْتَعِيرِ لَمْ يَضْمَنْهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ قَدِ اشْتُرِطَ عَلَيْهِ.
الإستبصار فيما اختلف من الأخبار ؛ ج3 ؛ ص126
- 9- عَلِيٌّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ وَ قَالَ إِذَا هَلَكَتِ الْعَارِيَّةُ عِنْدَ الْمُسْتَعِيرِ لَمْ يَضْمَنْهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ قَدِ اشْتُرِطَ عَلَيْهِ.
ابن ابی عمیر اصلا روایتی از ابن ابی یعفور به صورت مستقیم ندارد. بلکه 2 روایت را با دو واسطه نقل می کند و 6 روایت را با یک واسطه نقل می کند.
نکته ی دیگر اینکه در کافی ابن ابی عمیر تمام روایتش از حماد، با واسطه حلبی از ابی عبدالله ع نقل می کند و اینگونه نیست که با واسطه حماد از امام صادق روایت کند.
3. در سند زیر، یک «تعبیر واسطه» زائد است! آن را بیابید.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص413
- 25 وَ- عَنْهُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ بُنْدَارَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع
کمک: از سند چند حدیث قبل میتوانید کمک بگیرید..
این روایت در کافی چنین نقل شده است:
عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع ... .
از این رو علی بن محمد عن ابن بندار صحیح نیست بلکه علی بن محمد بن بندار است.
بسم الله
1. تصحیفات و تغییرات را در سند حدیث زیر بررسی کنید.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص116
110- عَنْهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْحَسَنِ الضَّرِيرِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ مُيَسِّرٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ ع أَنَّهُ كَرِهَ أَنْ يُشْتَرَى الثَّوْبُ بِدِينَارٍ غَيْرَ دِرْهَمٍ لِأَنَّهُ لَا يُدْرَى كَمِ الدِّينَارُ مِنَ الدِّرْهَمِ.
مرجع: محمد بن احمد بن یحیی
«محمد بن عبدالله بن احمد ابو عبدالله الجامورانی» است.
شخصی به این نام در روات نداریم؛ بلکه مراد علی پسر اوست که از حماد بن عیسی 13 بار نقل دارد و ابوعبدالله الجامورانی از او 5 بار نقل دارد.
ممکن است بگویند حسن بن الحسین بوده(کما فی الوافی) و تصحیف شده؛ درنتیجه باید «حسن بن الحسین اللؤلؤی» باشد. که ابو عبدالله از او نقل دارد. ولی مشکلی که دارد این است که او از کسی به نام حماد نقل ندارد.
«حماد بن عیسی الجهنی» است که لفظ عیسی به میسر تصحیف شده.
2. تصحیفات و تغییرات را در اسناد احادیث زیر –که باهم مرتبط هستند- بررسی کنید.
الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج5 ؛ ص238
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ وَ قَالَ إِذَا هَلَكَتِ الْعَارِيَّةُ عِنْدَ الْمُسْتَعِيرِ لَمْ يَضْمَنْهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ قَدِ اشْتُرِطَ عَلَيْهِ وَ قَالَ فِي حَدِيثٍ آخَرَ إِذَا كَانَ مُسْلِماً عَدْلًا فَلَيْسَ عَلَيْهِ ضَمَانٌ.
من لا يحضره الفقيه ؛ ج3 ؛ ص304
4087- رَوَى حَمَّادٌ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص179
- 3- عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص183
- 8- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ ابْنِ أَبِي يَعْفُورٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ وَ قَالَ إِذَا هَلَكَتِ الْعَارِيَّةُ عِنْدَ الْمُسْتَعِيرِ لَمْ يَضْمَنْهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ قَدِ اشْتُرِطَ عَلَيْهِ.
الإستبصار فيما اختلف من الأخبار ؛ ج3 ؛ ص126
- 9- عَلِيٌّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ وَ قَالَ إِذَا هَلَكَتِ الْعَارِيَّةُ عِنْدَ الْمُسْتَعِيرِ لَمْ يَضْمَنْهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ قَدِ اشْتُرِطَ عَلَيْهِ.
می‌تواند «حمادبن عثمان الناب» باشد که محمدبن ابی عمیر تعداد زیادی(1363) از او نقل دارد. در این صورت راوی بعدی «عبیدالله بن علی الحلبی» می‌شود(1261). چنین سندی از «علی بن ابراهیم» تا «امام صادق علیه‌السلام» بسیار پرتکرار است.
ممکن است «حماد بن عیسی الجهنی» باشد ولی او فقط از «عمران بن علی الحلبی» نقل کرده که همیشه با عنوان عمران الحلبی در اسناد ذکر می‌شود نه «الحلبی» به تنهایی؛ لذا متعین در احتمال اول می‌شود.
ضمیر در تهذیب هم به ابراهیم بن هاشم بر می‌گردد. لذا سند عینا همان سند موجود در کافی است.
ابن ابی عمیر از شاگردان ابن ابی یعفور نیست و سابقه نقل حدیث از او را ندارد.
ابن ابی یعفور از شاگردان امام بوده و حماد از او نقل دارد. لذا نمی‌تواند با دو واسطه از امام نقل کند.
حماد از شاگردان او ست (11)
در سند استبصار واسطه ای بین حماد و امام ذکر نشده است.
حماد بلا واسطه از امام 531 نقل دارد. اما با واسطه عبیدالله الحلبی 2600 نقل از امام دارد. لذا هردو محتمل است هرچند غلبه با احتمال دوم است ؛ زیرا نقل از وسائط دیگر هم دارد.
3. در سند زیر، یک «تعبیر واسطه» زائد است! آن را بیابید.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص413
- 25 وَ- عَنْهُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ بُنْدَارَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع
کمک: از سند چند حدیث قبل میتوانید کمک بگیرید..
او «علي بن محمد بن عبد الله أبي القاسم بن عمران» معروف به ابن بندار از مشایخ کلینی است لذا عن در سند زائد است.
«احمد بن محمد بن خالد البرقی» است که ابن بندار از او (24) نقل حدیث دارد. همچنین می‌تواند «احمد بن محمد بن عیسی» باشد(2). ولی محمد بن عیسی از عبدالله بن القاسم روایتی ندارد. حتی با احتمال زیاده هم جور نیست چون خود احمدبن محمد نیز بدون واسطه از او نقلی ندارد.
او «عبد الله بن القاسم بن الحارث الحضرمي البطل» است که از عبدالله بن سنان (32) نقل حدیث دارد. و از او محمد بن خالد البرقی (17) نقل دارد.
وفقکم الله.
بسم الله الرحمن الرحیم
1. تصحیفات و تغییرات را در سند حدیث زیر بررسی کنید.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص116
110- عَنْهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْحَسَنِ الضَّرِيرِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ مُيَسِّرٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ ع أَنَّهُ كَرِهَ أَنْ يُشْتَرَى الثَّوْبُ بِدِينَارٍ غَيْرَ دِرْهَمٍ لِأَنَّهُ لَا يُدْرَى كَمِ الدِّينَارُ مِنَ الدِّرْهَمِ.
ضمیر در ابتدای سند به صدر سند حدیث 108 میخورد که «محمد بن أحمد بن یحیی بن عمران الأشعری» است [با توجه به همان سند 108 که او از بنان بن محمد نقل کرده بود ، تشخیص دادم کیست].
«ابی عبد الله» که نفر دوم حدیث است «محمد بن عبد الله بن احمد ابو عبد الله الجامورانی» است زیرا شخص دیگری با این کنیه در مشایخ نفر اول پیدا نکردم.
حماد بن میسر ، مصحف «حماد بن عیسی» است. (مؤید : «مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع» کافی ج5 ص196 ح7)
«الضریر» راوی از حماد بن عیسی «علی بن الحسین بن الحسن الضریر» است نه الحسین و هموست که جامورانی از او نقل روایت کرده فلذا مظنون آنست که علی در اینجا افتاده باشد.
لکن مشکل اینجاست که هیچ موردی نیافتم که جامورانی از همین نام نقل حدیث کرده باشد اگرچه با توجه به اینکه روایت از حماد بوده ، نتیجه گرفته اند که علی بن الحسین راوی بوده ولی عجیب است که در تمام موارد اشتباه شده باشد و حتی یک مورد صحیح نقل نشده باشد.
2. تصحیفات و تغییرات را در اسناد احادیث زیر –که باهم مرتبط هستند- بررسی کنید.
بیان مشکل : در سند تهذیب ، ابن ابی یعفور میان ابن ابی عمیر و حماد ، زیاد شده است ؛ آیا در اسناد دیگر سقط رخ داده یا اینجا زیاد شده؟
پاسخ : واضح است که سقطی نبوده بلکه در سند تهذیب زیاده واقع شده زیرا ابن ابی عمیر هیچگاه بی واسطه از ابن ابی یعفور نقل روایت نکرده ؛ علاوه بر اینکه مراد از حماد [با توجه به راوی و مروی عنه] حماد بن عثمان است و حماد بن عثمان از ابن ابی یعفور روایت نقل کرده نه برعکس ؛ بلکه در مشیخه شیخ صدوق ، روایات ابن ابی یعفور بواسطه حماد بن عثمان نقل شده.
پس نهایتا دو احتمال در این سند تهذیب هست :
احتمال اول اینکه ابن ابی یعفور زیاد شده باشد که احتمال بعیدی است.
احتمال دوم اینکه سند در اصل اینگونه بود «عن ابن ابی عمیر عن حماد عن ابن ابی یعفور و الحلبی» که هم تقدیم ابن ابی یعفور رخ داده هم تصحیف واو به عن. اگرچه این احتمال هم غرابت دارد ولکن أقرب از اولی است والله العالم.
3. در سند زیر، یک «تعبیر واسطه» زائد است! آن را بیابید.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص413
- 25 وَ- عَنْهُ [محمد بن یعقوب الکلینی]
عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ
عَنِ ابْنِ بُنْدَارَ [علی بن محمد بن عبد الله أبی القاسم بن عمران ؛ بندار]
عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ [احمد بن محمد بن خالد البرقی]
عَنْ أَبِيهِ [محمد بن خالد البرقی]
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ [بن الحارث ؛ الحضرمی ؛ البطل]
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع
بیان مشکل : ابن بندار ، راوی بنام علی بن محمد ندارد و مرحوم کلینی بی واسطه از او نقل حدیث کرده اند.
حل مشکل : عن ، میان علی بن محمد و ابن بندار زیاد شده است و در اصل «علی بن محمد بن بندار» بوده است.
با تشکر
1. تصحیفات و تغییرات را در سند حدیث زیر بررسی کنید.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص116
110- عَنْهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْحَسَنِ الضَّرِيرِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ مُيَسِّرٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ ع أَنَّهُ كَرِهَ أَنْ يُشْتَرَى الثَّوْبُ بِدِينَارٍ غَيْرَ دِرْهَمٍ لِأَنَّهُ لَا يُدْرَى كَمِ الدِّينَارُ مِنَ الدِّرْهَمِ.
محمد بن احمدبن یحیی الاشعری عن محمدبن عبدالله بن احمد ابوعبدالله الجامورانی
محمدبن احمد اشعری 61 روایت از ابوعبدالله دارد
ابی عبدالله از الحسین بن الحسن روایت ندارد ولی از علی بن الحسین بن الحسن 4 روایت دارد.
الحسین بن الحسن الضریر نداریم و حماد بن میسر هم نداریم اما علی بن الحسین بن الحسن از حماد بن عیسی جهنی 13 روایت دارد
محمدبن احمدبن یحیی الاشعری عن محمدبن عبدالله بن احمد ابوعبدالله الجامورانی عن علی بن الحسین بن الحسن الضریر عن حماد بن عیسی الجهنی
2. تصحیفات و تغییرات را در اسناد احادیث زیر –که باهم مرتبط هستند- بررسی کنید.
الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج5 ؛ ص238
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ وَ قَالَ إِذَا هَلَكَتِ الْعَارِيَّةُ عِنْدَ الْمُسْتَعِيرِ لَمْ يَضْمَنْهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ قَدِ اشْتُرِطَ عَلَيْهِ وَ قَالَ فِي حَدِيثٍ آخَرَ إِذَا كَانَ مُسْلِماً عَدْلًا فَلَيْسَ عَلَيْهِ ضَمَانٌ.
ابن ابی عمیر از حماد بن عثمان 1356 روایت دارد و از حماد بن عیسی 13 روایت / حمادبن عثمان از عبیدالله حلبی روایت دارند.
من لا يحضره الفقيه ؛ ج3 ؛ ص304
4087- رَوَى حَمَّادٌ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص179
- 3- عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص183
- 8- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ ابْنِ أَبِي يَعْفُورٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ وَ قَالَ إِذَا هَلَكَتِ الْعَارِيَّةُ عِنْدَ الْمُسْتَعِيرِ لَمْ يَضْمَنْهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ قَدِ اشْتُرِطَ عَلَيْهِ.
در این سند ابن ابی یعفور اضافه است ولی ابن ابی عمیر از او روایتی ندارد
الإستبصار فيما اختلف من الأخبار ؛ ج3 ؛ ص126
- 9- عَلِيٌّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَاحِبُ الْوَدِيعَةِ وَ الْبِضَاعَةِ مُؤْتَمَنَانِ وَ قَالَ إِذَا هَلَكَتِ الْعَارِيَّةُ عِنْدَ الْمُسْتَعِيرِ لَمْ يَضْمَنْهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ قَدِ اشْتُرِطَ عَلَيْهِ.
در این سند حماد بدون واسطه از امام نقل می کند که این امر هم ممکن است زیرا 246 نقل بی واسطه از امام دارد هرچند نقل های با واسطه او از امام بسیاربیشتر است.
3. در سند زیر، یک «تعبیر واسطه» زائد است! آن را بیابید.
تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج7 ؛ ص413
- 25 وَ- عَنْهُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ بُنْدَارَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع
کمک: از سند چند حدیث قبل میتوانید کمک بگیرید..
کلینی از علی بن محمد 214 روایت نقل می کند که او به ابن بندار هم معروف است لذا عن بین علی بن محمد و ابن بندار اضافه است
بسم الله الرحمن الرحیم
تمرین 10
سلام
سلام:val: