محمد اشعری
2019/03/16, 23:45
بحث در قاعده الجمع مهما امکن بود. گفتیم جمع تبرعی هیچ اولویتی بر طرح ندارد.
مرحوم شهید صدر شاید از کلامی که از شیخ مطرح کردیم تقریری بیان کرده اند که جای دیگر ندیدیم.
بیان دیگر از قاعده الجمع شهید صدر:
این قاعده را بقیه هم به عنوان دیگر ملتزم هستند به جهت نکته جمع عرفی. موارد قاعده الجمع از تطبیقات جمع عرفی است. به این بیان که همه پذیرفتند که اگر دو کلام بود کلامی که دلالتش به ظهور است در مقابل نص یا به ظهور اضعف است در مقابل جمع اقوی کنار گذاشته می شود. در قاعده جمع هم همین معنا تطبیق میشود. ثمن العذره سحت ؛ لاباس ببیع العذره/ هرکدام از این دو روایت یک دلالت اهمالی دارد و یک دلالت اطلاقی. فی الجمله ثمن العذره سحت است دلالت اهمالی آن به نصوصیت است و البته دلالت اطلاقی آن به ظهور است. هر کدام از این دو قضیه نسبت به دلالت اهمالی نص و نسبت به دلالت اطلاقی ظاهر است. از ظهور هر کدام رفع ید کرده و به نص دلیل مقابل اخذ میکنیم. این مصداق جمع عرفی خواهد بود.
در جمع حکمی هم همینطور است. مثل اینکه دلیلی آمد نهی از شیءای کرد. دلیل معارضی آمد و گفت هو من المباحات(اباحه بالمعنی الاخص) ظهور در اباحه بالمعنی الاخص و نص در عدم حرمت است لذا از ظهور دلیل دیگر که حرمت بود رفع ید کرده و به نص دلیل دیگر که عدم حرمت است اخذ می کنیم همچنین از ظهور این دلیل که اباحه بالمعنی الاخص رفع ید کرده و به نص دلیل دیگر که کراهت است اخذ میکنیم.
اشکال شهید صدر بر این بیان:
ملاک جمع عرفی در موارد الجمع وجود ندارد. جمع عرفی به این معناست که دلیل معارض مفهوم متعینی ولو به ظهور برای حل تعارض داشت. یعنی دلیلی مثلا نهی و لاباس بفعله، نکته جمع عرفی ان است که یکی از دو دلیل به ظهور دلالت بر نقطه جمع داشته باشد دلالت برنفی عالم فاسق به ظهور است . مثلا قدر متیقن چون ظهور نیست جمع عرفی هم نیست.
اما در مقام
اگر بنا باشد دلالت دو کلام اجمال داشته باشد دو مضمونی که هر دو اجمال دارد لکن اگر بخواهد هر دو درست باشد باید هر کدام را حمل بر معنایی کرد اینجا جمع عرفی نیست لکن نتیجه جمع عرفی اینجا هست.
الکر سته مائه رطل/ الکر الف و مئتان
مرحوم شهید صدر شاید از کلامی که از شیخ مطرح کردیم تقریری بیان کرده اند که جای دیگر ندیدیم.
بیان دیگر از قاعده الجمع شهید صدر:
این قاعده را بقیه هم به عنوان دیگر ملتزم هستند به جهت نکته جمع عرفی. موارد قاعده الجمع از تطبیقات جمع عرفی است. به این بیان که همه پذیرفتند که اگر دو کلام بود کلامی که دلالتش به ظهور است در مقابل نص یا به ظهور اضعف است در مقابل جمع اقوی کنار گذاشته می شود. در قاعده جمع هم همین معنا تطبیق میشود. ثمن العذره سحت ؛ لاباس ببیع العذره/ هرکدام از این دو روایت یک دلالت اهمالی دارد و یک دلالت اطلاقی. فی الجمله ثمن العذره سحت است دلالت اهمالی آن به نصوصیت است و البته دلالت اطلاقی آن به ظهور است. هر کدام از این دو قضیه نسبت به دلالت اهمالی نص و نسبت به دلالت اطلاقی ظاهر است. از ظهور هر کدام رفع ید کرده و به نص دلیل مقابل اخذ میکنیم. این مصداق جمع عرفی خواهد بود.
در جمع حکمی هم همینطور است. مثل اینکه دلیلی آمد نهی از شیءای کرد. دلیل معارضی آمد و گفت هو من المباحات(اباحه بالمعنی الاخص) ظهور در اباحه بالمعنی الاخص و نص در عدم حرمت است لذا از ظهور دلیل دیگر که حرمت بود رفع ید کرده و به نص دلیل دیگر که عدم حرمت است اخذ می کنیم همچنین از ظهور این دلیل که اباحه بالمعنی الاخص رفع ید کرده و به نص دلیل دیگر که کراهت است اخذ میکنیم.
اشکال شهید صدر بر این بیان:
ملاک جمع عرفی در موارد الجمع وجود ندارد. جمع عرفی به این معناست که دلیل معارض مفهوم متعینی ولو به ظهور برای حل تعارض داشت. یعنی دلیلی مثلا نهی و لاباس بفعله، نکته جمع عرفی ان است که یکی از دو دلیل به ظهور دلالت بر نقطه جمع داشته باشد دلالت برنفی عالم فاسق به ظهور است . مثلا قدر متیقن چون ظهور نیست جمع عرفی هم نیست.
اما در مقام
اگر بنا باشد دلالت دو کلام اجمال داشته باشد دو مضمونی که هر دو اجمال دارد لکن اگر بخواهد هر دو درست باشد باید هر کدام را حمل بر معنایی کرد اینجا جمع عرفی نیست لکن نتیجه جمع عرفی اینجا هست.
الکر سته مائه رطل/ الکر الف و مئتان