محمد اشعری
2019/01/06, 21:46
تقریر محل بحث
محصل کلام مرحوم آخوند در اصل در متعارضین بنا بر مسلک طریقیت این شد که نسبت به مدلول مطابقی اصل در متعارضین تساقط است ولی نسبت به نفی ثالث «احدهما بلاتعیین» حجت است. اینکه نسبت به مدلول مطابقی تساقط است به این نکته است که هرچند تنها عدم اعتبار یکی از آن دو را معین می کند ولی چون کاذب تعینی ندارد آن محتمل الصدق نیز مردد می شود و فرد مردد نیز حقیقت و ماهیتی ندارد و مصداقی ندارد تا وصف حجیت بر آن بار شود. به عبارت دیگر وصف حجیت نمی تواند عارض بر چیزی که هیچ حقیقت و وجودی در خارج ندارد شود و در ضمن آن محقق شود. همچنین تکلیف نسبت به فرد مردد معنا ندارد. چون تکلیف بعث و تحریک است و تحریک نسبت به چیزی که وجود خارجی ندارد معقول نیست.
گفتیم متعارضین نسبت به نفی ثالث حجت هستند به بیان دقیق تر، چیزی که نفی ثالث می کند همان احدهما بلاتعین است که احتمال صدقش می رود.
کلام مرحوم اصفهانی
در اینجا مرحوم اصفهانی اینگونه تقریب می کنند:
در متعارضین مثل دو خبر دال بر وجوب و استحباب نماز جمعه، پنج احتمال می رود:
1. حجیت عنوان احدهما بلاتعین:
بگوییم یکی از دو خبر حجت است برعهده شما یکی از ظهر و جمعه است و نتیجه اش احتیاط است. به این تقریب که ملاک در حجیت امارات احتمال صدق است ودر هر یک از اطراف تعارض مستقلا که در نظر بگیریم احتمال صدق دارد هر چند مجموعا احتمال صدق ندارند ولی دلیل حجیت تک تک می خواهد شامل آنها بشود(مقتضی موجود است)، اما حجیت هر دو مانع دارد و آن علم به کذب احدهما بلاتعیین است که نسبتش با هر دو مساوی است(مانع موجود است). چون کاذب تعین ندارد به تبع محتمل الصدق را هم احدهما بلا تعین می گیریم. لذا حجیت احدهما بلاتعیین مانعی ندارد.
اشکالات
a. احدهما لابعینه حقیقت خارجی ندارد تا متعلق حجیت و علم قرار بگیرد
b. ولو اینکه حقیقتی داشته باشد، حجیت نمی تواند به امر غیر متعین تعلق بگیرد؛ زیرا نمی شود که از مکلف یک شیءمبهم خواست. زیرا حجیت نوعی بعث نسبت به متعلق خود است و بعث نسبت به شیء مبهم بی معناست.
c. ولو شارع حجیت بر فرد مردد را جعل کرد مکلف بر اساس این حجیت متحرک از چه بشود؟ انبعاث مکلف از شیء مردد و مبهم، محال و بی معناست.
d. خطاب به آخوند می فرمایند: مدلول التزامی وجودی منفک از مدلول مطابقی ندارد و ملازم با مدلول مطابقی است اگر بنا شد مدلول مطابقی شکل نگیرد مدلول التزامی هم نباشد شکل بگیرد
i. جواب:
در مدلول مطابقی تعارض شکل می گیرید و حجیت معقول نیست ولی در دلالات التزامی تعارضی شکل نمی گیرد. به عبارت دیگر عنوان جامع «خبر لایخرج من البین» بر آن صدق می کند.
2. حجیت هر دو
3. حجیت احدهما المعین
4. تساقط
5. حجیت تخییریه
مرحوم اصفهانی مرفرمایند تنها احتمال تساقط صحیح است و بقیه موارد باطل است. ولی همه را تصویر می کنند.
محصل کلام مرحوم آخوند در اصل در متعارضین بنا بر مسلک طریقیت این شد که نسبت به مدلول مطابقی اصل در متعارضین تساقط است ولی نسبت به نفی ثالث «احدهما بلاتعیین» حجت است. اینکه نسبت به مدلول مطابقی تساقط است به این نکته است که هرچند تنها عدم اعتبار یکی از آن دو را معین می کند ولی چون کاذب تعینی ندارد آن محتمل الصدق نیز مردد می شود و فرد مردد نیز حقیقت و ماهیتی ندارد و مصداقی ندارد تا وصف حجیت بر آن بار شود. به عبارت دیگر وصف حجیت نمی تواند عارض بر چیزی که هیچ حقیقت و وجودی در خارج ندارد شود و در ضمن آن محقق شود. همچنین تکلیف نسبت به فرد مردد معنا ندارد. چون تکلیف بعث و تحریک است و تحریک نسبت به چیزی که وجود خارجی ندارد معقول نیست.
گفتیم متعارضین نسبت به نفی ثالث حجت هستند به بیان دقیق تر، چیزی که نفی ثالث می کند همان احدهما بلاتعین است که احتمال صدقش می رود.
کلام مرحوم اصفهانی
در اینجا مرحوم اصفهانی اینگونه تقریب می کنند:
در متعارضین مثل دو خبر دال بر وجوب و استحباب نماز جمعه، پنج احتمال می رود:
1. حجیت عنوان احدهما بلاتعین:
بگوییم یکی از دو خبر حجت است برعهده شما یکی از ظهر و جمعه است و نتیجه اش احتیاط است. به این تقریب که ملاک در حجیت امارات احتمال صدق است ودر هر یک از اطراف تعارض مستقلا که در نظر بگیریم احتمال صدق دارد هر چند مجموعا احتمال صدق ندارند ولی دلیل حجیت تک تک می خواهد شامل آنها بشود(مقتضی موجود است)، اما حجیت هر دو مانع دارد و آن علم به کذب احدهما بلاتعیین است که نسبتش با هر دو مساوی است(مانع موجود است). چون کاذب تعین ندارد به تبع محتمل الصدق را هم احدهما بلا تعین می گیریم. لذا حجیت احدهما بلاتعیین مانعی ندارد.
اشکالات
a. احدهما لابعینه حقیقت خارجی ندارد تا متعلق حجیت و علم قرار بگیرد
b. ولو اینکه حقیقتی داشته باشد، حجیت نمی تواند به امر غیر متعین تعلق بگیرد؛ زیرا نمی شود که از مکلف یک شیءمبهم خواست. زیرا حجیت نوعی بعث نسبت به متعلق خود است و بعث نسبت به شیء مبهم بی معناست.
c. ولو شارع حجیت بر فرد مردد را جعل کرد مکلف بر اساس این حجیت متحرک از چه بشود؟ انبعاث مکلف از شیء مردد و مبهم، محال و بی معناست.
d. خطاب به آخوند می فرمایند: مدلول التزامی وجودی منفک از مدلول مطابقی ندارد و ملازم با مدلول مطابقی است اگر بنا شد مدلول مطابقی شکل نگیرد مدلول التزامی هم نباشد شکل بگیرد
i. جواب:
در مدلول مطابقی تعارض شکل می گیرید و حجیت معقول نیست ولی در دلالات التزامی تعارضی شکل نمی گیرد. به عبارت دیگر عنوان جامع «خبر لایخرج من البین» بر آن صدق می کند.
2. حجیت هر دو
3. حجیت احدهما المعین
4. تساقط
5. حجیت تخییریه
مرحوم اصفهانی مرفرمایند تنها احتمال تساقط صحیح است و بقیه موارد باطل است. ولی همه را تصویر می کنند.