محمد اشعری
2019/01/05, 23:28
بسمه تعالی
گفتیم برای تمسک به سیره یا ارتکاز عقلا دو تقریب وجود دارد
تقریب اول:
ارتکازات و سیر عقلائیه مثل ادله لفظیه عمل می کند و می تواند جلوی ظهورات و اطلاقات را بگیرد و در ظهورات تصوری و تصدیقی اثرگذار باشد.
در مانحن فیه نیز سیره عقلاء در این است که از اخف به اشد عمل کنند.
بنابرین اینجا از باب «ضیق فم الرکیه» است و با وجود این ارتکاز اطلاقی شکل نمی گیرد.
تفاوت سیره و ارتکاز عقلائیه
(فرق بین سیره با ارتکاز این است که در ارتکاز لازم نیست به عمل بیانجامد و در نفس و ارتکاز آنها این است که اگر بخواهند عمل کنند اینگونه عمل می کنند مثلا در کشاورزی در گذشته با گاو شخم می زدند ولی در ارتکاز داشتند اگر وسیله ای بهتر باشد قطعا با آن شخم خواهند زد).
مواردی در فقه که ارتکاز یا سیره تاثیرگذار بوده است:
مثال1
در باب طهارت و نجاست در ادله وارد شده «اذا اصاب ثوبک الکلب فاغسله» ظاهر این دلیل تقیید نشده به اینکه باید رطوبت مسریه باشد در حالیکه هیچ فقیهی به این مطلب فتوا نداده. زیرا در ارتکاز یا سیره عقلاء این است که وقتی دو شیء جامد به هم برخورد کنند تاثیر و تاثری نسبت به آن ندارند.
مثال2
مثال دیگر این که « الماء یطهّر » ظاهر این دلیل مطلق است که آب مطهر است چه خود پاک باشد چه نباشد. دلیل آن، سیره یا ارتکاز عقلاء است که ذات نایافته از هستی بخش کی تواند که شود هستی بخش
مثال3
مثال دیگر اغسله که فقط آب فهمیده میشود نه هر نوع تمیز کردن ولو مثلا خشکشویی
مثال4
گفته شده در بیع نقد اگر مشتری 3 روز تاخیر در پرداخت ثمن داشته باشد «فلابیع بینهما» ظاهر روایت بطلان بیع است در حالیکه ارتکاز عقلائی آن است که لزوم بیع نفی شده است نه صحت آن.
مثال5
هر چیزی با نجس ملاقات کند متنجس می شود حال آیا بخار با نجس برخورد کند متنجس می شود؟خیر چون در ارتکازات عقلائیه بخار صلاحیت متنجس شدن را ندارد.
مثال6
گفته شده «کل شیء لک حلال...» محقق میلانی فرموده این دلیل مقید به آن است که فحص ممکن نباشد و الا فلا.
مناقشات:
الف) صغروی: این چنین سیره عقلائیه ای نداریم و در مواردی که با اخف تاثیر می پذیرند به اشد برخورد می کنند.
جواب) این عمل آنها، خلاف ارتکاز و آن چیزی است که صحیح می دانند.
گفتیم برای تمسک به سیره یا ارتکاز عقلا دو تقریب وجود دارد
تقریب اول:
ارتکازات و سیر عقلائیه مثل ادله لفظیه عمل می کند و می تواند جلوی ظهورات و اطلاقات را بگیرد و در ظهورات تصوری و تصدیقی اثرگذار باشد.
در مانحن فیه نیز سیره عقلاء در این است که از اخف به اشد عمل کنند.
بنابرین اینجا از باب «ضیق فم الرکیه» است و با وجود این ارتکاز اطلاقی شکل نمی گیرد.
تفاوت سیره و ارتکاز عقلائیه
(فرق بین سیره با ارتکاز این است که در ارتکاز لازم نیست به عمل بیانجامد و در نفس و ارتکاز آنها این است که اگر بخواهند عمل کنند اینگونه عمل می کنند مثلا در کشاورزی در گذشته با گاو شخم می زدند ولی در ارتکاز داشتند اگر وسیله ای بهتر باشد قطعا با آن شخم خواهند زد).
مواردی در فقه که ارتکاز یا سیره تاثیرگذار بوده است:
مثال1
در باب طهارت و نجاست در ادله وارد شده «اذا اصاب ثوبک الکلب فاغسله» ظاهر این دلیل تقیید نشده به اینکه باید رطوبت مسریه باشد در حالیکه هیچ فقیهی به این مطلب فتوا نداده. زیرا در ارتکاز یا سیره عقلاء این است که وقتی دو شیء جامد به هم برخورد کنند تاثیر و تاثری نسبت به آن ندارند.
مثال2
مثال دیگر این که « الماء یطهّر » ظاهر این دلیل مطلق است که آب مطهر است چه خود پاک باشد چه نباشد. دلیل آن، سیره یا ارتکاز عقلاء است که ذات نایافته از هستی بخش کی تواند که شود هستی بخش
مثال3
مثال دیگر اغسله که فقط آب فهمیده میشود نه هر نوع تمیز کردن ولو مثلا خشکشویی
مثال4
گفته شده در بیع نقد اگر مشتری 3 روز تاخیر در پرداخت ثمن داشته باشد «فلابیع بینهما» ظاهر روایت بطلان بیع است در حالیکه ارتکاز عقلائی آن است که لزوم بیع نفی شده است نه صحت آن.
مثال5
هر چیزی با نجس ملاقات کند متنجس می شود حال آیا بخار با نجس برخورد کند متنجس می شود؟خیر چون در ارتکازات عقلائیه بخار صلاحیت متنجس شدن را ندارد.
مثال6
گفته شده «کل شیء لک حلال...» محقق میلانی فرموده این دلیل مقید به آن است که فحص ممکن نباشد و الا فلا.
مناقشات:
الف) صغروی: این چنین سیره عقلائیه ای نداریم و در مواردی که با اخف تاثیر می پذیرند به اشد برخورد می کنند.
جواب) این عمل آنها، خلاف ارتکاز و آن چیزی است که صحیح می دانند.