محمد اشعری
2018/12/31, 20:10
بسمه تعالی
بحث ما در نسبت بین استصحاب و قاعده قرعه بعد از نقل کلام آخوند که استصحاب را اخص از قرعه دانست به اینجا منتهی شد که اگر بنا باشد حرف اخوند را نپذیریم دو کلام از آقایان خویی و امام نقل کردیم که به نظر هیچکدام مشکل را حل نکرد بحث منتهی شد به کلام مرحوم نائینی، ایشان گفتند بین این دو اتحاد موضوعی نیست تا تعارض شکل بگیرد و ما به دنبال مقدم کردن یکی بر دیگری باشیم بلکه بین موضوعات آنها تباین است؛ چرا که دلیل استصحاب موضوعش شبهه بدویه است و دلیل قرعه موضوعش علم اجمالی در شبهات موضوعیه است مثل این که نمی دانم کدام یک از این دو عبد آزاد شده است. اگر بخواهیم نسبت سنجی هم کنیم باید بین قرعه و دلیل احتیاط و تخییر باشد که مقتضی احتیاط اجتناب از اطراف شبهه است و مقتضی قرعه اجتناب از یکی از آنهاست.
یک اشکال از مرحوم آقاضیاء در جلسه قبل مطرح شد و گفتیم که ایشان میفرمانید: قبول داریم که جریان قرعه مختص به موارد علم اجمالی است ولی استصحاب اختصاصی به غیر این موارد ندارد و در موارد علم اجمالی نیز جاری میشود و برای این مطلب مثال زدند به دو نفری که علم دارند یکی از آنها جنب است هر دو می توانند استصحاب عدم جنابت جاری نمایند.
مرحوم امام نیز اشکالی مشابه به مرحوم نائینی دارند(مثال این مطلب رو از نوشته استاد اسکندری هم مطالعه کردم ولی متوجه نشدم اصل مثال و وجه اشکال چیست)
ممکن است ما تقریب کنیم جمع بین قرعه و استصحاب را به بیان اختصاص موارد قرعه به موارد علم اجمالی.
دلیل قرعه اختصاص دارد به موارد علم اجمالی یا به خاطر اینکه اصلا مجهولی که در روایات قرعه آمده یعنی واقعیتی به حسب واقع وجود دارد و آن مجهول است و یا به جهت اینکه قدر متیقن از آن موارد علم اجمالی است و لو به خاطر تطبیق آن در بعضی ادله
قرعه قدر متیقن آن موارد علم اجمالی و استصحاب قدر متیقنش موارد شبهه بدویه است . دراین صورت موارد علم اجمالی مخصوص دلیل قرعه و موارد شبهه بدویه مخصوص دلیل استصحاب. اگر اینطور شد این موارد تعارضی شکل نخواهد گرفت و تعارض در غیر موارد قدر متیقن که به اطلاق ادله مشمول دلیل هستند شکل خواهد گرفت
در موارد علم اجمالی مشکل را با قرعه حل کنید به مقداری که دلیل احتیاط در اطراف شبهه تمام است از قرعه رفع ید می کنیم چون دلیل احتیاط در مورد علم اجمالی جعل شده است. در جایی که ا طراف شبهه یکی دو تا سه تا باشد جریان دلیل احتیاط تمام است اما ایا در جایی که اطراف شبهه صد تا هم باشد(شبهه محصوره با تعداد بالا و الا اگر شبهه غیر محصوره باشد نیازی به قرعه هم نخواهد بود) آیا احتیاط باید کرد؟ برای احتیاط چند روایت معدود داریم و تعدی از این موارد به الغاء خصوصیت است و الغاء خصوصیت نیز از دو به سه تا یا .. باشد و نمی توان به هر تعدادی تعدی کرد. با وجود تطبیق قرعه در روایت نسبت به گله گوسفند نمی توان به احتیاط عمل کرد
پس درجایی که جریان احتیاط قطعی باشد جاری است و در بقیه موارد قرعه محکم است. البته چون هیچ یک از فقها این گونه جمع نکرده اند نمی توان به این بیان یقین حاصل کرد.
بحث ما در نسبت بین استصحاب و قاعده قرعه بعد از نقل کلام آخوند که استصحاب را اخص از قرعه دانست به اینجا منتهی شد که اگر بنا باشد حرف اخوند را نپذیریم دو کلام از آقایان خویی و امام نقل کردیم که به نظر هیچکدام مشکل را حل نکرد بحث منتهی شد به کلام مرحوم نائینی، ایشان گفتند بین این دو اتحاد موضوعی نیست تا تعارض شکل بگیرد و ما به دنبال مقدم کردن یکی بر دیگری باشیم بلکه بین موضوعات آنها تباین است؛ چرا که دلیل استصحاب موضوعش شبهه بدویه است و دلیل قرعه موضوعش علم اجمالی در شبهات موضوعیه است مثل این که نمی دانم کدام یک از این دو عبد آزاد شده است. اگر بخواهیم نسبت سنجی هم کنیم باید بین قرعه و دلیل احتیاط و تخییر باشد که مقتضی احتیاط اجتناب از اطراف شبهه است و مقتضی قرعه اجتناب از یکی از آنهاست.
یک اشکال از مرحوم آقاضیاء در جلسه قبل مطرح شد و گفتیم که ایشان میفرمانید: قبول داریم که جریان قرعه مختص به موارد علم اجمالی است ولی استصحاب اختصاصی به غیر این موارد ندارد و در موارد علم اجمالی نیز جاری میشود و برای این مطلب مثال زدند به دو نفری که علم دارند یکی از آنها جنب است هر دو می توانند استصحاب عدم جنابت جاری نمایند.
مرحوم امام نیز اشکالی مشابه به مرحوم نائینی دارند(مثال این مطلب رو از نوشته استاد اسکندری هم مطالعه کردم ولی متوجه نشدم اصل مثال و وجه اشکال چیست)
ممکن است ما تقریب کنیم جمع بین قرعه و استصحاب را به بیان اختصاص موارد قرعه به موارد علم اجمالی.
دلیل قرعه اختصاص دارد به موارد علم اجمالی یا به خاطر اینکه اصلا مجهولی که در روایات قرعه آمده یعنی واقعیتی به حسب واقع وجود دارد و آن مجهول است و یا به جهت اینکه قدر متیقن از آن موارد علم اجمالی است و لو به خاطر تطبیق آن در بعضی ادله
قرعه قدر متیقن آن موارد علم اجمالی و استصحاب قدر متیقنش موارد شبهه بدویه است . دراین صورت موارد علم اجمالی مخصوص دلیل قرعه و موارد شبهه بدویه مخصوص دلیل استصحاب. اگر اینطور شد این موارد تعارضی شکل نخواهد گرفت و تعارض در غیر موارد قدر متیقن که به اطلاق ادله مشمول دلیل هستند شکل خواهد گرفت
در موارد علم اجمالی مشکل را با قرعه حل کنید به مقداری که دلیل احتیاط در اطراف شبهه تمام است از قرعه رفع ید می کنیم چون دلیل احتیاط در مورد علم اجمالی جعل شده است. در جایی که ا طراف شبهه یکی دو تا سه تا باشد جریان دلیل احتیاط تمام است اما ایا در جایی که اطراف شبهه صد تا هم باشد(شبهه محصوره با تعداد بالا و الا اگر شبهه غیر محصوره باشد نیازی به قرعه هم نخواهد بود) آیا احتیاط باید کرد؟ برای احتیاط چند روایت معدود داریم و تعدی از این موارد به الغاء خصوصیت است و الغاء خصوصیت نیز از دو به سه تا یا .. باشد و نمی توان به هر تعدادی تعدی کرد. با وجود تطبیق قرعه در روایت نسبت به گله گوسفند نمی توان به احتیاط عمل کرد
پس درجایی که جریان احتیاط قطعی باشد جاری است و در بقیه موارد قرعه محکم است. البته چون هیچ یک از فقها این گونه جمع نکرده اند نمی توان به این بیان یقین حاصل کرد.